میانه و جاذبه های گردشگری آن | میانه در شمال غربی ایران و جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرارگرفته و یکی از 19 شهرستان آن به شمار می رود.
این شهرستان در محل تلاقی سه استان آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل قرار گرفته و 7 همسایه در اطراف خود دارد: سراب از شمال، بستان آباد از شمال غربی، هشترود از غرب، چاراویماق از جونب غربی، زنجان از جنوب، خلخال از شرق و اردبیل از شمال شرقی این شهرستان را در برگرفته‌اند.
شهرستان میانه با 5580 کیلومتر مربع مساحت از مجموع مساحت 45162 کیلومترمربعی استان، به عنوان پهناورترین شهرستان استان آذربایجان شرقی محسوب می شودکه یک هشتم از خاک استان و یک سیصدم از خاک ایران را در برگرفته است.
دکتر فیروز سیمین فر در کتاب خود «نگاهی نوین به اسامی کهن در شهرستان میانه» در مورد وجه تسمیه اسم روستا می‌نویسد:
میانا (Miana)
میانا اسم یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستانی به همین نام می‌باشد که بصورت میانه نوشته میشود، همچنین میانا نام یکی از روستاهای بخش خاروانا در شهرستان مرند می‌باشد.
از نظر لغوی «میانا» اسمی مرکب می‌باشد که از واژه‌های «می» و «آنا» تشکیل شده است.
آنا در زبان ترکی به معنی مادر می‌باشد. نویسنده گرامی کتاب میانه، آقای محمد صادق نائبی، «می» را مخفف «مای» دانسته و مایه را شکل گویشی واژه‌ی «ماد» دانسته است، میانا در اصل مایانا بوده است که ترکیبی از مای و آنا به معنی ماد بزرگ یا ماد مادر است.
محقق گرامی، امید نیایش معتقد است که سومرها نیز همانند تؤره یِ * ترک‌ها، یک سری قوانین غیر قابل تغییر داشته‌اند که به آنها «می» گفته می شده است. «به قوانین آسمانی سومرها (می) می گفتند. در این صورت مفهوم لغوی میانا بصورت مجموعه قوانین مادر» خواهد بود.
آذربایجان شناس گرامی میر علی سید اوف معتقد است که در بین خلق‌های ترکی قدیم به خدا بانوی (الهه‌ی) حامی و حافظ بچه ها «مایانا» می‌گفته‌اند که «مای» موجود در آن به مفهوم الهه توانا و آفریننده بوده و «آنا» به مفهوم مادر می‌باشد و در نتیجه مفهوم و معنی کلمه‌ی مرکب مایانا، «الهه مادر» می‌باشد.
با در نظر گرفتن این نکته که در دنیای قدیم گذاشتن اسم الهه بر مکان‌های زندگی و منسوب نمودن اسامی قبایل، انسان‌ها، آبادی‌ها، قلعه ها، معبدها و غیره به الهه های قدیم، مرسوم بوده است، منسوب بودن اسم میانا به الهه حامی و محافظ بچه‌ها پذیرفتنی تربه نظر می آید. در این صورت شهر میانا به مفهوم شهر الهه‌ی مادر خواهد بود.
علاوه بر میانا، تعدادی از اسامی جغرافیائی دیگر نیز در ترکیب خود از واژه‌ی «می» استفاده نموده‌اند، مثل: «روستای آغ میان در سراب، روستای میاردان در بستان آباد و روستای میاب در مرند.»
واژه‌ی قدیمی اومای که بصورت هومای در زبان ترکی آذربایجانی معاصر و بصورت هما در زبان فارسی بکار می‌رود، (مثل تبدیل آچا به هاچا)، از «او» به معنی «قدرتمند و قوی» و «مای» به معنی «خدا و الهه توانا» ساخته شده است و مفهوم لغوى آن الهه‌ی توانا و قوی خواهد بود.
اصطلاح همای سعادت که در زبان ترکی دؤولت قوشو (پرنده ی دارائی و پروت) گفته میشود از مفهوم فوق ایجاد شده است. پرنده‌ای را که به اعتقاد قدما بر سر فردی که لایق پادشاهی بوده می‌نشسته و او را به سعادت و نیک بختی می‌رساند، همای سعادت می‌گفته‌اند.
جغرافیای طبیعی شهرستان میانه
آب و هوا و پوشش گیاهی
شهرستان میانه به جز در دامنه‌های پست دره قزل اوزن، در قسمت میانی وجنوب شرقی که دارای اقلیم خشک و سرد است، همچنینی به جز ارتفاعات بالای۱۸۰۰ متری بزقوش در شمال که دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی می‌باشد، در سایرمناطق دارای اقلیم خشک سرد می‌باشد.
متوسط بارش سالانه ۳۲۰ میلیمتر در نقاط کم ارتفاع جنوب شرقی و در بالای ارتفاعات بزگوش از ۳۹۳ تا ۶۰۰ میلیمترمتغیر است. متوسط دمای سالانه نیز در این شهرستان، 3 الی 14/5 درجه سانتیگراد، در مناطق مختلف آن می‌باشد.
از نظر پوشش گیاهی، دارای انواع و اقسام گیاهان خودرو می‌باشد که حدود ۴۰ رقم انواع گیاه را در برمی‌گیرد.
از جمله: کنگر وحشی، علف آبه، چچم یا چچن، بولاغ اوتی، کاکوتی، بومادران، مرضه کوهی، قازآیاغی، ترشک، اسپند، خاکشیر، ریواس، پونه، نعناع کوهی، درمنه و کاکوتی و … می‌باشد.
ارتفاعات مهم و پستی و بلندی‌ها
شهرستان میانه، در جنوب رشته کوه بزقوش قرار دارد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان، از ۷۵۰ متر در منتهی‌الیه گوشه جنوب شرقی آن دره قزل اوزن تا ۳۳۰۰ متر در قلل رشته کوه برغوش متغیر است.
شیب عمومی زمین به جز در گوشه جنوب شرقی شهرستان، در کلیه نقاط آن به سمت مرکز ( شهر میانه) می‌باشد و در نهایت تمامی دامنه‌ها به قزل اوزن ختممی‌شوند.
از نظر شکل زمین، قلل ۲۵۰۰ الی ۳۳۰۰ متری بزگوش و زمین‌های وسیع و کم شیب پایین آن در غرب دره گرمه چای ویژگی اصلی نیمه شمالی شهرستان را تشکیل می‌دهد.
رشته کوه بزقوش، که در قسمت جنوب سبلان و در شمال میانه قرار گرفته و دره علیای تلخه رود از کوه‌های بزقوش می‌باشد.
امتداد این رشته کوه از مغرب به مشرق و به طول ۱۲۰ کیلومتر وارتفاع آن در اطراف شرقی تا حدود ۳۸۰۰ متر، ولی در طرف غربی از ارتفاع آن کاسته میشود و در جنوب شهرستان سراب ۳۱۷۰ متر و درشیشک کوه در حدود ۲۴۵۰ متر ارتفاع دارد.
رشته کوه بزقوش در جنوب شهرستان سراب واز خود میانه کاملاً نمایان است و دو دره در طرفین بزقوش قرار گرفته که یکی آجی چای و جلگه سراب است که آن را از سبلان(ساوالان) جدا کرده و دیگر در قارانقو چای می‌باشد که از بین بزقوش و سهند جاری است.
منابع آبی
منابع آب‌های سطح الارضی و رودخانه‌های میانه و میزان آب دهی آن به شرح زیر است:
- رودخانه شهر چای یا شهر چایی، با ۱۳۰ میلیون متر مکعب
- قرنقوچای با ۵۱۰ میلیون مترمکعب
- رودخانه آیدوغموش با ۱۵۰ میلیون متر مکعب
- رودخانه قزل اوزن با ۱۲۵۰ میلیون متر مکعب
- گرمه چای ( گرمرود) با ۳۰۰ میلیون متر مکعب.
همه این رودخانه‌های از طریق قزل اوزن به دریای خزر وارد می‌شوند.
علاوه بر این‌ها چندین رود کوچک دیگر از جمله رودخانه شیخ احمد ترکمان، صومعه،اشلق،قوری چای که از رشته کوه بزگوش سرچشمه گرفته و به رودخانه قزل اوزن می‌ریزند.
تعداد چشمه‌های کوچک و بزرگ و در حدود ۲۹۶ رشته قنات، با عمق، طول ومیزان آب نسبتا، کم در قسمت‌های مختلف شهر و روستا پراکنده هستند که بخشی از آب مورد نیاز شهرستان را تامین می‌نمایند.
تقسیمات کشوری
براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای چهار بخش (مرکزی، ترکمانچای، کاغذکنان و کندوان)، 17 دهستان و 4 نقطه شهری به نام‌های میانه، ترکمانچای، آقکند، ترک و آچاچی می‌باشد. شهرستان میانه ۴۰۳ آبادی وجود دارد که ۵۰ آبادی خالی از سکنه می‌باشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، جمعیت شهرستان میانه در حدود 185806 نفر (5 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 95505 نفر برآورد شده است.
جمعیت شهری این شهرستان 106738 نفر و جمعیت روستایی آن 79068 نفر و تعداد خانوار آن 52681 خانوار است.
جغرافیای تاریخی شهرستان میانه
پیشینه و سابقه تاریخی شهر ستان میانه به دهها سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد و بعضی نوشته ها سابقه تاریخی میانه را تا 720 سال پیش از میلاد نیز نقل می‌کنند.
وجود کتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و کشف آثار باستانی و مجسمه های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره های پیش از تشکیل دولت ماد می‌رساند.
در پی حفاری‌هایی که در سال 1352 شمسی در یکی از قریه‌های اطراف میانه به نام آرموداق انجام گرفت یک مجسمه سفالین مربوط به دوره ساسانیان کشف شد.
این تندیس توسط رئیس اداره باستان شناسی وقت به موزه باستان شناسی تبریز منتقل گردید.
در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌های جهانگردان نام این شهرستان را میانج ثبت کرده‌اند.
چون این شهرستان به نوشته برخی، پیش از میلاد مسیح در خط مرزی دو سرزمین ماد و پارت قرار گرفته بود و هم اکنون نیز در وسط مراغه و تبریز قرار دارد و مانند زاویه یک مثلث در میان آنها جای گرفته است و یا اینکه چون بین دو شهر زنجان و تبریز واقع گردیده این نام را انتخاب کرده اند.
با این حال شهرستان میانه در قرن‌های هفتم و هشتم هجری علاوه بر میانج نام دیگری چون “گرمرود” داشته و در برخی از کتاب‌های آن زمان برای شناسایی آن از هر دو نام (گرمرود و میانه) استفاده شده است.
کشاورزی
شهرستان میانه، با توجه به موقعیت خاصی که دارد و به واسطه دادشتن رودخانه‌های پر آب، برای کشاورزی بسیار مناسب است.
رودخانه‌هایی که در زمستان و بهار، در دره‌های عمیق جوشان و خروشان جاری می‌شوند.
محصولات عمده کشاورزی این منطقه را گندم، جو و برنج تشکیل می‌دهد. کشاورزان، بذر مورد نیاز خود را خودشان تهیه می‌کنند.
همچنین مصرف یکساله خود را از کشت خود تامین می‌کنند و اگر مازاد مصرف داشته باشند برای فروش به بازار عرضه می‌کنند که در سال‌های اخیر خریدار عمده گندم آنان دولت بوده‌است.
صنعت
یکی از مهمترین صنایع و کارخانه‌های شهرستان میانه شرکت فولاد آذربایجان می‌باشد. همچنین شهرستان میانه دارای راه آهن می‌باشد که به شبکه راه آهن سراسری متصل است.
همچنین این ایستگاه یکی از قطب های بسیار مهم راه آهن در سراسر کشور است.
چرا که متصل کننده شرق و جنوب ایران به غرب و همچنین غرب ایران به شرق وجنوب می‌باشد. میتوان گفت راه آهن این شهر جزو ایستگاه‌های مادر کشور ایران می‌باشد.
میانه و جاذبه های گردشگری آن
قیز کورپوسی (پل دختر)
قیز کورپوسی (پل دختر) معروف در دامنه شرقی قافلانکوه و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه، بر روی رودخانه قزل اوزون ساخته شده و دارای سه دهانه بزرگ و محکم با پایه‌های استوار آجری است که بر روی آب برهای سنگی قرار گرفته‌است.
در داخل پایه‌ها، اتاق‌های کوچکی با زیبایی و ظرافت بنا گردیده‌است که کنجکاوی هر بیننده را بر می‌انگیزد. بر اساس مشاهدات سیاحان و شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی، در طی زمان‌های مختلف از این اثر دیدن نموده‌اند، نوشته‌هایی به خط نسخ و نستعلیق و کوفی بر قسمت‌هایی از این پل وجود داشته که تاریخ تعمیر و نوسازی آن را نشان می‌داده‌است.
اطلاعات تاریخی پل دختر: شماره ثبت: ۸۷ / تاریخ ثبت: ۱۳۱۰/۱۰/۱۵ / دوره تاریخی: قرن ۷ هجری قمری.
قیز قالاسی (قلعه دختر)
قیز قالاسی (قلعه دختر) در کتاب‌های تاریخ و سفرنامه‌ها، چنین توصیف شده‌است:
قلعه دختر در ۲ کیلومتری شمال پل دختر (۱۸ کیلومتری جنوب میانه) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در زمان حکومت شاه عباس صفوی، این قلعه محل تجمع و استراحت راهزنان و اشرار بوده که باعث ناامنی منطقه بودند که به دستور وی دیوارهای قلعه تخریب شدند.
برخی تاریخ بنای آن دو بنا را نزدیک به هم (قرن ششم) ذکر می‌کنند ولی برخی دیگر از مورخان، ساختمان قلعه را به یکی از پادشاهان ساسانی (اردشیر دراز دست) نسبت می‌دهند.
قلعه نجفقلی خان
قلعه نجفقلی خان، قلعه بزرگ خاکی، در جنوب شرقی میانه (جنب رودخانه شهر چایی) قرارگرفته‌است.
در قسمت‌های شمالی و شمال شرقی آن بناهای مسکونی احداث شده‌است و سمت جنوبی و جنوب غربی آن را زمین‌های زراعی و باغات سرسبز احاطه نموده و ناحیه شمال غربی آن گورستان قدیمی (خان جان آباد) واقع شده که امروزه کاملاً متروک و به ساختمان تبدیل شده‌است.
این تپه خاکی به دوره ساسانیان منسوب است و از عصر ظهور اسلام تا اواخر دوره قاجار، مورد استفاده بوده‌است.
در بنای این قلعه، خشت‌های بزرگ به ابعاد ۴۰*۳۰ به کار رفته که در واقع تنها مصالح ساختمانی آن می‌باشد. با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل طبیعی و حفاری‌ها و خاکبرداری‌های پراکنده، قسمت‌هایی از این بنا تخریب و از بین رفته‌است.
این تپه خاکی نجفقلی خان در سال ۱۳۵۴ مورد بازدید کارشناسان وزارت فرهنگ و هنر قرار گرفته و به عنوان اثر باستانی ملی به ثبت رسیده‌است.
کاروانسرای جمال آباد
کاروانسرای جمال آباد در کنار روستای جمال‌آباد، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه قرار دارد که در سال ۱۰۶۵ هجری قمری بنا شده‌است.
به نوشته شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف، کاروانسرای جمال آباد میانه در تاریخ ۷۳۳ هجری قمری بدست غیاث الدین محمد، وزیر سلطان ابوسعید، سلطان مغول ساخته شده‌است.
در سال ۱۲۳۴ه.ق در هنگام بازدید (موریس دو کتز بوئه) از این اثر تاریخی گرچه حدود ۵۲۰ سال از بنای آن می‌گذشت، همچنان در نهایت زیبایی و استحکام بوده‌است.
همچنین در سال ۱۱۱۲ ه.ق «جملی کارری» در نوشته‌های خود از وجود برج‌های هفتگانه و زیبای این بنا خبر داده‌است.
قلعه سنگی کاغذکنان (داش قالا)
قلعه سنگی (داش قالا) _ این قلعه‌ی باستانی در شمال کاغذکنان در نزدیکی منطقه ی دره‌ای قزل اوزن و در روستایی به همین نام قرار دارد.
این قلعه بر روی صخره‌ای یک پارچه بنا شده است که همچون جزیره‌ای کل قلعه را از طبیعت پیرامون آن جدا می‌سازد.
اطراف آن را باغ های میوه و صخره‌ها و دره های عظیم با چشم انداز رویایی و زیبا احاطه کرده است. تنها راه نفوذش، راه پله‌ای است که بصورت دست کن و از تراشیدن قسمتی از دیواره آن بوجود آمده است.
این قلعه از قلعه‌های تاریخی کاغذکنان می‌باشد و در گذشته همچون دژی مستحکم و طبیعی کاغذکنان را از دست مهاجمان و اشرار محافظت نموده است.
قلعه سنگی کاغذکنان در طول تاریخ توسط خوانین منطقه و حاکمان ولایات مورد استفاده قرار گرفته است.
موزه تاریخی میانه
در سال ۱۳۹۱ مجموعه‌ای از اشیاء تاریخی و فرهنگی توسط دستگاه‌های قضایی و انتظامی شهرستان میانه کشف و ضبط گردید. این مجموعه به لحاظ تنوع(از نظر قدمت و نوع اثر) مجموعه‌ای ارزشمند محسوب می‌گردد.
با توجه به درخواست مکرر مردم تشکیل موزه میانه با مجموعه ضبط شده مذکور به عنوان هسته اولیه موزه در برنامه قرار گرفت.
آثار به نمایش در آمده در بخش پیش از اسلام موزه شامل آثاری از هزاره‌های اول و دوم قبل از میلاد و دوران تاریخی و در برگیرنده آثار سفالی در اشکال و طرح‌های متنوع، زیور آلات و… می‌باشند.در بخش اسلامی موزه نیز آثاری نظیر ظروف سفالی متعلق به اوایل دوره اسلامی، کاشی‌هایی از دوره قاجار، ظروف مسی دوره قاجار، زره فولادی، مجموعه‌ای از پی‌سوزها و… به نمایش گذاشته شده است.موزه میانه در ساختمان شورای اسلامی شهر میانه واقع شده است.
بقعه امامزاده اسماعیل میانه
بقعه با صفایی در قلب این شهر وجود دارد که به نام امامزاده اسماعیل، کمال الدین بن سید محمد بن امام جعفر صادق مشهور است.
این بارگاه عشق که در ضلع جنوبی مسجد جامع شهر دامن محبت گسترانیده در سال ۹۲۳ ه.ق شناسایی و به ثبت رسیده‌است.
مساحت بنای اولیه آن ۳۰ متر مربع و ارتفاع گنبدش حدود ۶ متر است که سطح خارج آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین می‌شده‌است ولی چندی پیش در پی تعمیر و نوسازی اساسی آن اکثر این خصوصیات از بین رفت و ساختمان آن از نو به طرز جالب و با سبک معماری پیشرفته و آمیخته با فرهنگ و هنر اسلامی تجدید بنا شد.
مسجد سنگی ترک
مسجد سنگی ترک در روستای قدیمی ترک، در ۲۹ کیلومتری شمال شرق میانه واقع شده و از آثار بسیار مهم آذربایجان است و از شگفتی‌های منحصر به فردی برخوردار می‌باشد.
شیوه معماری و مصالح ساختمانی که در آن به کار رفته‌است، باستان شناسان را به تحیر وا داشته‌است و در عین حال تاریخ درخشان هنر معماری اسلامی را رد قرون گذشته به تماشای علاقمندان می‌گذارد.
بنای مسجد سنگی ترک و نمای بیرونی آن، همه یکپاچه از سنگ ساخته شده‌است. کنده کاری‌های باشکوه وکتیبه‌های زیبای آن که به خط زیبای نستعلیق تزیین شده، موضوع دیگری است که حکایت از دقت، نبوغ و ظریف کاری معماران مسلمان آن دوران دارد.
همچنین محراب و ستونهای این مسجد، به گونه‌ای زیبا و حیرت انگیز باسنگ‌های یکپارچه و قرمز، هر بیننده‌ای را به تحیر و تفکر وا می‌دارد. یکی از این ستون‌ها که تفاوت اساسی با ستونهای دیگر دارد نشان می‌دهد که بعدها درهنگام تعمیر، بجای ستون اصلی به کار رفته‌است.
این مسجد ۱۰ قسمت متمایز دارد.
ساختمان اصلی آن تماماً از سنگ بنا شده و شبستان‌های آن بعدها با آجر ساخته شه و در ضلع جنوب غربی این مسجد آرامگاهی وجود دارد که منسوب به بانی یا معمار مسجد می‌باشد.
در مورد بانی مسجد ترک و تاریخ بنای آن نظرهای مختلف وجود دارد. بعضی آن را به امام حسن نسبت می‌دهند. برخی دیگر زمان احداث آن را در قرن ششم می‌دانند و بعضی‌ها هم معتقدند که این مسجد در قرن هشتم و دوران حکومت خانان مغول به دست سلطان محمد خدابنده (اولجاتیو) بنا شده‌است.
بر در و دیوارهای سنگی این مسجدتاریخ‌های ۱۰۱۶ و ۱۲۸۲ قمری به چشم می‌خورد که تنها نشان از تعمیر این مسجددر زمان شاه عباسی صفوی و ناصر الدینه شاه قاجار دارد.
در کتیبه دیگری که بر روی سنگ‌های میان دو پنجره قرار دارد اسامی کارفرما، بانی، کنده کار ومعمار یا بنای مسجد به ترتیب: حاجی مراد ترکی، عباس کربلایی، محمد صادق تبریز و عبدالوهاب مشاهده میشود.
امامزاده محمد (ع) کندوان میانه
امامزاده محمد (ع) در روستای کندوان، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه سر بر بالین خاک نهاده و با ساختمانی کوچک و ساده گلی و یک ضریح چبی، سفره نور و ایمان و محبت در قلوب مردم روستا و اطراف آن گسترانیده‌است.
در میان اهالی منطقه، امامزاده اسماعیل، پسر این امامزاده شناخته میشود. همچنانکه محمدرا نیز فرزند بلافصل امام صادق به شمار می‌آورند.
بر اساس آمار اداره میراث فرهنگی و هنری شهرستان میانه، علاوه بر این دو، امامزاده‌های دیگری درروستاهای برزلیق، صومعه، کلاله، شیخ طبق، حسن آباد، ترکمانچای، گاوینه رود، دمیرچی و چرور نیز به تازگی شناسایی شده ولی هنوز به مرحله ثبت نرسیده‌است.
مزار امامزاده دیگری با همین نام یعنی امامزاده محمد در روستای چنار از توابع شهرستان میانه واقع است که بین مردم منطقه از جمله مناطق شناخته شده به شمار می‌رود.
امامزاده روستای چنار
آستان امامزاده سید محمد (علیه السلام) در شهرستان میانه و در روستای چنار قرار دارد. بقعه در کنار مسجد روستا قرار دارد و گنبد مسجد از دور دیده میشود.
بنای قبلی امامزاده روستای چنار، به ابعاد ۴×۳ متر با سقفی چوبی و نمایی با خشت خام بوده که در طول سال های ۱۳۶۴ ـ ۱۳۸۶ ش به همت مردم منطقه با تلاش آقای عبدالعلی محمدی بازسازی و تجدید بنا شده است.
امامزاده روستای کلاله
آستان امامزادگان سید حمید و سیده معصومه (علیهما السلام) در شهرستان میانه و در میان خانه‌های روستای کم جمعیت کلاله که ۱۲ خانوار در آن زندگی می کنند، قرار دارد و از لحاظ سازه بنا، با منازل مسکونی واقع در روستا قابل تشخیص نیست.
ابعاد بقعه ۵/۵×۵/۵ متر است و بنای آن در کنار قبرستان و چسبیده به مسجد روستای کلاله قرار دارد. از تاریخ ساخت و سازنده‌ی بنای آن اطلاعی در دست نیست. به گفته‌ی روستائیان بنا از اول به همین شکل بوده و فقط تعمیرات جزئی بر روی آن انجام شده است.
آرامگاه محمدباقر خلخالی
محمدباقر خلخالی (متولد ۱۸۲۹ کاغذکنان – درگذشت ۱۳۱۶ ه ـ ق / ۱۲۷۷ ه ـ ش کاغذکنان) از شاعران و دانشمندان آذربایجانی قرن چهاردهم هجری قمری بود.
محمدباقر خلخالی در ۱۸۲۹ میلادی در روستای قره‌بلاغ (کاغذکنان) شهرستان میانه (بخش کاغذکنان در آن زمان بخشی از شهرستان خلخال محسوب می‌شد) متولد شد و در ۱۳۱۶ هجری قمری از دنیا رفت.
پل شهر چای (۲۳ پل)
پل شهر چای یا ۲۳پل مربوط به دوره صفوی بوده و در شهرستان میانه، روستای راه آهن واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۷۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
وجه به شکل معماری میتوان آن را منتسب به دوران صفویان دانست که سبک معماری و نوع مصالح به‌کار رفته در ساخت آن همان سبک و مصالحی است که در ۳۳ پل اصفهان مورد استفاده قرار گرفته تنها با این تفاوت که ۲۳ پل شکل ساده‌تری دارد.
پل پردلیس کاغذکنان میانه
پل پردلیس کاغذکنان میانه بر روی رودخانه قزل اوزن واقع است. این پل دارای ۹ دهنه بوده که طاق چهار دهنه آن خراب شده است. عرض دهنه اول از سمت جنوب تقریباَ هفت متر، دهنه دوم هشت متر، و دهنه سوم نه و نیم متر است.
عرض معبر پل پردلیس پنج متر و سی سانتی‌متر است. این پل دارای پنج پایه سنگی است که با آهک و ساروج ساخته شده است.
سد تاریخی قاضیلو
سد تاریخی قاضیلو یکی از جاذبه‌های تاریخی بسیار زیبای شهرستان میانه و استان آذربایجان شرقی است که در بخش کاغذکنان بعد از روستایقاضیلو واقع شده است.
سد قاضیلو مربوط به اوایل دوره قاجار بوده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۴۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این سد بزرگ بر روی بستر رودخانه آغکند چای و در ابتدای دره سنگی زیبایی بنا شده است که برای رسیدن به آن باید به موازات همان رودخانه از جاده خاکی به طول چندصد متر پیاده راه پیمود.
این سد بعد از روستای قاضیلو، بر روی رودخانه آغکند چای و در ابتدای دره‌ی سنگی زیبایی بنا شده که برای رسیدن به آن، باید چند صد متری از جاده‌ی خاکی که موازی با آغکند چای می‌باشد را پباده پیمود.
آبشار بلوکان
آبشار بلوکان در استان آذربایجان شرقی واقع است. این آبشار در 4 کیلومتری شمال روستای بلوکان در میان دره ای سرسبز قرار دارد.
آبشار بلوکان در ارتفاع 2180 متری از سطح دریا قرار گرفته و ارتفاعی در حدود 10 متر دارد. در مسیر این دره رودخانه بلوکان جاری است.
این رودخانه از ارتفاعات بزغوش واقع در بالادست آبشار سرچشمه گرفته و پس از عبور از دره بلوکان و سیراب نمودن اراضی کشاورزی پایین دست به رودخانه شهر چایی می‌ریزد.
رودخانه شهر چایی خود به قزل اوزن ریخته و در نهایت به دریای خزر می‌ریزند. روستای بلوکان از توابع دهستان بروانان شرقی از دهستان‌های بخش ترکمانچای شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی است.
دسترسی به این آبشار از طریق شهرستان ترکمنچای، جاده خاکی روستای یوخاری سوما، روستای دستجرد و سپس روستای بلوکان میسر است.
آبشار دو طبقه زیبای روستای نشق
آبشار دو طبقه زیبای روستای نشق یکی از مناظر طبیعی و بسیار دیدنی شهرستان میانه می‌باشد ولی این جاذبه گردشگری، جز برای افراد محلی ناشناخته مانده است.
این آبشار کمی بالاتر از روستای نشق واقع شده و در سر شاخه سمت راست رودخانه‌ی عبوری از داخل روستا قرار دارد و با روستا حدود ۳۰ دقیقه فاصله دارد.
فیلم کوتاهی از این آبشار زیبا را که آقای سید محسن نقوی برای ما ارسال کرده‌اند را می‌توانید در انتهای این نوشته مشاهده کنید.
روستاینشق یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان کندوان بخش کندوان شهرستان میانه واقع شده‌است.
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا ۴۰۴ نفر و تعداد خانوار آن، ۱۶۲ خانوار است.
سد آیدوغموش به فاصله تقریبی ۲۰ کیلومتر در جنوب غربی شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی، در شمال غربی ایران قرار دارد. این سد با انگیزه بهره گیری از جریان سطحی رودخانه آیدوغموش که از شاخه های اصلی رودخانه قزل اوزن می باشد، طراحی شده است. رودخانه قزل اوزن درادامه مسیر خود به رودخانه سفید رود که به دریای خزر می ریزد، می پیوندد. این سد به منظور توسعه و بهبود آبیاری اراضی منطقه طراحی شده است.
در یکی از دره های فرعی اطراف سد آیدوغموش در یک طبیعت زیبا، آبشارسدآیدوغموش که به صورت مصنوعی توسط کانال های این سد بوجود آمده و منظره ی بی نظیری را پدید آورده است که در سال های اخیر مورد توجه خانواده های میانه ای واقع شده است، این آبشار فصلی بوده و ممکن است به علت بسته بودن کانال های این سد، آبشار قابل مشاهده نباشد.
داغچیلار بایرامی
مراسم و آیین سنتی “داغچیلاربایرامی” همه ساله در آخرین جمعه‌ی سال در ارتفاعات کوه گئچیلیک شهرستان میانه برگزار میشود.
در این مراسم غذاهایی مانند «ساج بالیغی»، «ساج چؤره گی» و «آش محلی» طبخ و در میان میهمانان توزیع میشود.
قارتال قایاسی دیواره سنگنوردی میانه
قارتال قایاسی دیواره سنگنوردی میانه (به ترکی آذربایجانی: Qartal Qayası)، صخره‌ای در ۸ کیلومتری غرب میانه و حوالی روستای مزمین است که امروزه به عنوان یک سایت سنگنوردی با بیش از ۱۵ مسیر گشایش شده مورد استفاده علاقمندان این ورزش قرار می‌گیرد.
کوه های رنگی آلاداغلار میانه
کوه های رنگی آلاداغلار میانه در موقعیت جغرافیایی E4735 N3707 در استان آذربایجان شرقی واقع است.
قسمتی از این کوه‌ها در امتداد اتوبان تبریز به زنجان و در کنار روستای دادلو و روستایحلاجسفلی شهرستان میانه واقع شده است که متعلق به سازندهای Upper red یا قرمز بالایی زمین هستند که در اکثر نقاط ایران مرکزی ( تقسیم بندی زمین شناسی) بر روی توف های ائوشن قرار می‌گیرند و رنگ قرمز آنها حاکی از شرایط اکسیدان و وفور اکسیژن به منظور ترکیب با اکسیژن است.
دریاچه گل یوردی بزقوش
دریاچه گول یوردی بزقوش، در استان آذربایجان شرقی واقع شده است.
بزغوش یا بُزقوش، نام رشته کوهی با امتداد شرقی-غربی در جنوب شهرستان سراب و شمال شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی ایران است.
این رشته کوه در میان دو رود آجی چای و شهر چای قرار گرفته و در میان شهرهای سراب، بستان آباد، هشترود، میانه، گیوی و نیر قرار واقع شده است.
بوزقوش دارای چند دریاچه زیباست که تعدادی از آنها فصلی هستند و آب کمی دارند.
در منطقه بزقوش دو دریاچه دایمی وجود داره که به گول یوردی و چیچک لی گول شناخته می شوند. چیچک گول هم در منتها الیه غربی بزقوش قرار داره که از روستای ورزقان قابل دسترسی است.
دریاچه گول یوردی در پای قله آغ داغ مرتفع‌ترین قله بوزقوش جای گرفته است. آب آن از چشمه ساران منطقه و ذوب برف‌های کوه‌های بزقوش تامین میشود.
دریاچه در ارتفاع ۲۵۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. دریاچه دایره‌ای شکل بوده و قطر آن در حدود ۱۰۰ متر می‌باشد. از دیگر راه‌های دسترسی به دریاچه از طریق روستاهای نقاباد و نشقه است.
منبع نوشته: eachto.org
سوغاتی و صنایع دستی میانه
جارو (سوپورگه)
جاروهای معروفی که اکثر ما در خانههایمان از آن استفاده می‌کنیم از گیاهی به نام سوپورگه ساخته میشود که زادگاه آن شهرستان میانه است.
ایشلی فطیر
ایشلی فطیر نانی ست که به دو صورت سنتی و فانتزی پخت میشود. بهتر است بدانید که خمیر این فطیرها از ترکیب کره، آرد، خمیرمایه، شیر گرم و آب، نمک، شکر و روغن درست شده و لایه ی داخلی یا مغز آن ترکیبی از آرد، زردچوبه، زنجبیل، شیره خرما و شکر است، رویه خمیر نیز ترکیبی از زرده تخم مرغ، شیر، کنجد و سیاه دانه است.
این نان یکی از خوشمزه ترین سوغاتی های میانه نیز می‌باشد.
کمبوزه
تل خیرچا یا کمبوزه میوه‌ای ست خوشمزه به شکل گرد، کشیده یا بیضی که مرحله کال میوه‌هایی مثل طالبی و خربزه است و مزه‌ای شبیه خیار دارد.
مردمان محلی بسیار این میوه را دوست دارند که در فصل تابستان به وفور یافت میشود. تل را بیشتر با نمک می‌خورند که فواید بسیاری نیز دارد و در گرمای تابستان، دمای بدن را متعادل می‌کند.
در بین مردم تل خیرچا را به نوع دیگر آن که از طالبی نارس است، شاماما می‌نامند. هندوانه، خیار و گوجه میانه نیز در بازارهای استان و پایتخت و حتی کشورهایی مثل عراق و ترکیه مقبولیت زیادی دارد.
سیب
سیب میانه به عنوان یک برند در میادین تره بار تهران نسبت به سیب‌های تمام مناطق با قیمت بالاتر به فروش می‌رسد و برای مدت طولانی در سردخانه‌ها با کیفیت عالی جهت مصارف تازه بوده و به سایر کشورها صادر میشود.
توشمانلو یکی از بهترین مناطق در میانه برای تولید سیب است و هر ساله آیین محلی جشن برداشت سیب در این منطقه برگزار میشود. سیبی که از روستاهای دامنه های بزقوش برداشت میشود کیفیت بسیار عالی دارند.
سیب در شهرستان میانه مجموعا سالانه بسته به وضعیت آب و هوایی تولیدی مابین 130 – 150 هزار تن دارد که جزو سه تولید کننده استان است.
عسل میانه
زنبور دارى و تولید عسل در میانه سابقه طولانى دارد. مراتع و چمنزارهاى سرسبز، گلزارها و علفزارهاى معطّر دامنه‌هاى بزقوش از نظر پرورش زنبور و تولید عسل ممتاز مىباشند و عسل این مناطق از مرغوبیت بىنظیرى برخوردار است.
زنبور دارى در میانه با استفاده از کندوهاى سنتى (سبدى شکل) و کندوهاى جدید (جعبهاى) صورت مىگیرد.
برنج میانه
برنج میانه از دیرباز بسیار معروف بوده و شهره ملی به خود گرفته است و با در اختیار داشتن ۹۵ درصد تولید کل استان، رقیبی پیش رو در استان ندارد، دلیل مرغوبیت و استقبال از آن در سطح کشور طعم و عطر طبیعی، خوش پخت بودن و هضم خوب است که به دلیل نوع زمین‌هایی که در آن کشت میشود از کودهای شیمیایی استفاده نشده و کاملا طبیعی تولید شده است.
لبنیات(قاتیق، خامه، پنیر، ماست و…)
لبنیات میانه به دلیل اینکه از شیرطبیعی حیوانات تهیه میشود در شهرهای بزرگ خواهان زیادی دارد و بعید است کسی آن را امتحان کرده و خواهانش نشود، لبنیات معروف میانه ماست، پنیر، کره و خامه می‌باشد که بیشتر ماست گاومیش(گامیش قاتیقی) و ماست گاو(اینک قاتیقی) معروف هستند.
ماست میانه (قاتیق) بسیار خوشمزه و پر چرب هست و سرشیر آن به قیماق معروف بوده که بسیار خوردنی تر از خود ماست می‌باشد. غذایی که با ماست (قاتیق) درست میشود، قاتیق شورباسی (شوربای ماست) نام دارد که به رغم ساده بودن، طعمی لذیذ دارد.
گلیم و قالی میانه
گلیم بافی از رشته های اصلی و سنتی در منطقه آذربایجان است. از مهمترین گلیم‌های منطقه میتوان به گلیم‌های شاهسون اشاره کرد. گلیم رایج‌ترین کف پوش شاهسون‌ها است و تعداد زیادی از آنها توسط آنها بافته و از نگاره‌های بزرگ و برجسته بصورت ردیفی استفاده شده است که توسط نوارهایی باریک با طرح‌های ظریف‌تر و پیچیده‌تر از یکدیگر جدا شده‌اند.
با وجود اینکه شاهسون‌های میانه و هشترود از لحاظ فرهنگی اختلاف ندارند ولی در بافت گلیم تفاوت‌هایی دارند. گلیم‌های شاهسون میانه بزرگتر از گلیم‌های شاهسون‌های هشترود است و طرح‌های نواری سنتی و ترنج‌های بزرگ کنگره دار از جمله نگاره‌های آنها است.
تارها معمولاً پشمین یا نخی بوده و ریسمان‌های خود رنگ در متن گلیم به چشم می‌خورد. بافت چاک دار و خطوط حاشیه ای پیچ باف به وسیله رنگ‌های متضاد از دیگر قسمت‌های آن متمایز میشود. زرد پرتقالی، قرمز گیلاسی، آبی روشن و قهوه‌ای ملایم از جمله رنگ‌های این منطقه است.
سوماک نیز نوعی زیرانداز است که هم سادگی و سبکی گلیم را دارد و هم ظرافت و زیبایی قالی را، سوماک به دلیل عدم استفاده از گره در بافت جزو گلیم و از جهت طرح، نقشه و شکل ظاهری مشابه قالی به نظر می‌آید، در برخی مناطق از سوماک‌ها کیف نیز درست می‌کنند.
منبع نوشته: toptourist.ir
🎥 مستندی دیدنی در باب شهرستان میانه، در سال ۱۳۸۷ توسط روابط عمومی دانشگاه آزاد میانه و به کارگردانی آقای قادر حسن زاده و تصویربرداری آقای وحید جروقی، تهیه شده است. در این اثر به زیبایی های طبیعت میانه و همچنین آثار تاریخی آن، نگاهی ویژه شده است.
🎥 شهرستان میانه در یک نگاه
✍️ نماهنگی دیدنی در باب شهرستان میانه، در سال 1397 توسط آقایان رضا امامی، مقصود رحیمی و حسین پوربهرامی تصویربرداری و همچنین توسط آقای رضا امامی تدوین شده است. در این اثر به آثار تاریخی، صنایع دستی، سوغاتی‌ها و برخی کارخانجات فعال شهرستان، نگاهی ویژه شده است.
🎥 تصاویر هوایی از زیبایی های میانه
💌 فیلم ارسالی از آقای میلاد اسکندر زاده
یک پاسخ
سالاملار اولسون سیزه حورمتلی و زحمتچکن دوسلارا
چوخ کیف الیدیم تانری سیزه یار اولسون عیزتیزی بویوک نانریدان ارزیلیرام
شاد اولوب شاد یاشیاسیز
سیزه دوست اولان
ولی اله شاکری