شهر ترکمنچای (تورکمنچای) یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی ایران واقع در استان آذربایجان شرقی است که در شهرستان میانه و با فاصله ۴۵ کیلومتری از شهر میانه در کنار جاده قدیم ترانزیتی تبریز-تهران قرار دارد.
این شهر در دامنه‌های جنوبی کوه‌های بوزقوش قرار دارد و آب و هوای آن کوهستانی و معتدل است، در فصل زمستان به شدت سرد با بارش فراوان برف همراه است. زبان اهالی آن ترکی آذربایجانی است.
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت این شهر ۷۴۴۳ نفر و تعداد خانوار آن، ۲۳۶۶ خانوار است.
[irp]
این شهر از شهرهای قدیمی آذربایجان بوده و دارای قدمت بالایی می‌باشد. عمده شهرت این شهر به خاطر عقد عهدنامه ترکمنچای در پایان جنگ‌های ایران و روسیه در عهد قاجار می‌باشد.
عباس میرزا شاهزاده لایق قاجار در این شهر به نمایندگی از شاه قاجار برای امضای عهدنامه ترکمنچای حضور یافت اگر چه وی دلاوری‌ها و رشادتهای فراوانی را در دفاع از وطن نشان داد و با قبول شکست در برابر روسیه مخالف بود ولی ناچار به امضای عهدنامه شد.
خیابان مجاور محل عقد عهدنامه ترکمنچای به یاد رشادتهای عباس میرزا و سربازان مدافع وطن «عباس میرزا» نامگذاری شده‌است.
«عهدنام‌نامۀ» ترکمنچای، از سوی امپراتوری روسیه تزاری با همراهی و هم‌گامی امپراتوری بریتانیا، بر ملت و دولت ایران در تاریخ اول اسفند ۱۲۰۶ خورشیدی برابر با ۲۱ فوریه ۱۸۲۸ تحمیل شد.
دکتر فیروز سیمین فر در کتاب خود «نگاهی نوین به اسامی کهن در شهرستان میانه» در مورد وجه تسمیه اسم روستا می‌نویسد:
تورکمن چای (Türkmən çay)
تورکمن چای اسم یکی از بخش‌های چهارگانه‌ی شهرستان میانه می‌باشد که رودی به همین نام (تورکمن چایی) از داخل آن جاری می‌شود. تورکمن چای بصورت ترکمن چای به فارسی نوشته می‌شود.
مرکز بخش تورکمن چای به نام شهر «تورکمن چای» (ترکمن چای) یکی از شهرهای اقماری شهرستان میانه می باشد. اهالی بومی منطقه اسم شهر تورکمن چای را بصورت «تورکمان» و «توتمان» تلفظ می‌کنند.
از نظر وجه تسمیه اسم منطقه (بخش) و اسم شهر مرکز بخش و همچنین رودخانه ی واقع در آن منسوب به ایل بسیار قدیمی تورکمن (تورکمان) می‌باشد.
محمود کاشغری در کتاب لغت ارزشمند خود تورکمن‌ها را به صورت: اینان اوغوزان هستند، توصیف می‌کند. بنابراین ترکمن‌ها افراد تیره‌های مختلف اقوام بیست و چهار گانه اوغوز می‌باشند. آقای حسین حسین چی در مورد شکل گیری ترکمن چای فعلی در کتاب نگاهی به ترکمن چای چنین آورده است؛ «می‌گویند که در اطراف محل فعلی تورکمن چای پنج روستا به نامهای قویجاق، کول دیم، سوباشی، قارا آغاشلیق و سید داوری وجود داشته که مردم آنها به علت حمله دائمی راهزنان در زحمت بوده‌اند، در نتیجه با هم متحد شده و در محل کنونی تورکمن چای سکونت می‌کنند به استثنای اهالی روستای سید داوری که به روستای چاناخ بولاق کوچ می‌کنند».
عهد نامه تورکمن چای که به موجب آن قسمتی از خاک ایران و آذربایجان به دولت روسیه‌ی تزاری تسلیم گردید در سال ۱۸۲۸ در قریه قدیمی تورکمن چای منعقد گردید و به همین نام نیز مشهور گردید.
شهر ترکمنچای (تورکمنچای)
برای مشاهده تصویر با سایز بزرگتر بر روی تصویر کلیک کنید
[irp]
تاریخ
تاریخ این شهر به دوران اتابکان باز می‌گردد. در این دوره گروهی از ترکمانان مهاجرت خود را به آذربایجان آغاز کردند و هم‌زمان دسته‌ای از آنها در این شهر سکونت گزیدند و نام آن به ترکمان کندی و به تدریج ترکمان و ترکمن تغییر کرد. هم چنین در قرن نهم کلاویخو نام این شهر را به صورت تونگلار و توکلر ضبط نموده و مردم آن را ترکمن نامیده‌است.
بعضی از مناطق ترکمنچای قدیمی است از جمله منطقه بروانان که امروزه روستایی به آن نام وجود ندارد اما ناحیه بروانان چندین دهستان را در تقسیمات کشوری امروز شامل می‌شود. نام بروانان نخستین بار در قرن پنجم و ششم به عنوان شهری کوچک در آذربایجان ذکر شده‌است. در سال ۱۲۹۵ ناصرالدین شاه در راه سفر به فرنگ وارد تورکمنچای شده‌است.
از آثار باستانی تورکمنچای می‌توان به تپه باستانی بروانان در یک کیلومتری جنوب غربی روستای صومعه علیا و تپه خاکستر (در ترکی آذربایجانی: کول تپه) در حدود یک کیلومتری شرق این شهر اشاره کرد.
تصاویر ارسالی از آقای عادل رمضانی
[irp]
جغرافیا
این شهر در ارتفاعات کوه بزقوش و در مکانی دره مانند واقع شده‌است. از این دره رود ترکمنچای عبور می‌کند و بافت شهر را به دو ضلع شرقی و غربی تبدیل می‌کند. آبادی‌های شهر عمدتاً در دشت‌هایی مرتفع و رشته کوه بزقوش در امتداد شمال آن قرار گرفته‌است. جاده اصلی تهران- میانه- بستان آباد- تبریز از ۹ کیلومتری جنوب ترکمنچای می‌گذرد.
پیش از احداث این جاده در اوایل سلطنت رضاشاه جاده میانه- تبریز از آبادی ترکمنچای عبور می‌کرد. دمای هوا در ترکمنچای در تابستان به ۳۹ درجه و در زمستان نیز به منفی ۱۹ درجه سانتیگراد می‌رسد. میزان بارش سالانه آن نیز حدود ۲۵۰ میلی‌متر می‌باشد.
محصولات کشاورزی و صنایع دستی
درختان گردو بادام کوهی و دیگر درختان میوه در این شهر می‌روید. گل گاو زبان، شیرین بیان، آویشن، خاکشیر، گل خطمی، کاسنی، کتیرا، مرزه کوهی و رستنی‌هایی برای چرای دام دارد. محصولات عمده آن گندم، جو، بنشن، تره بار، گردو، گلابی، انگور، زردآلو و سیب است که به همراه فراورده‌های لبنی صادر می‌شود.
مرغداری‌های صنعتی دایر است و تولیدات آن صادر می‌شود. هم چنین زنبورداری نیز اهمیت دارد و عسل آن صادر می‌شود. صنایع دستی آن قالی بافی با طرح هریس و بخصوص قالی‌های ابریشمی است. کارگاه‌های ریسندگی و موزاییک‌سازی نیز در این شهر فعال است.
[irp]
تخریب آثار تاریخی
حمام امیرکبیر شهر ترکمنچای که به دستور امیر کبیر ساخته شده‌است یکی از آثار تاریخی این شهر است. وجود سکوها و خزینه در معماری قدیمی این حمام تاریخی و تأمین آب آن از قنات نکات قابل توجه در خصوص این بنای تاریخی است که علیرغم اینکه جزو بناهای تاریخی درون‌شهری محسوب می‌شود اما در حال تخریب است و تبدیل به خرابه‌ای پر از زباله شده‌است در حالیکه می‌توانست زمینه‌ساز جذب گردشگر و ایجاد اشتغال باشد.
گلزار شهدای شهر ترکمنچای
گلزار شهدای شهر ترکمنچای در مساحت ۲۱۰ مترمربع ساخته شده و در آن ۱۲ شهید بزرگوار آرمیده‌اند و یادبودی با نام ۲ شهید جاویدالاثر نیز ساخته شده است.
منبع نوشته: ویکی پدیا
یک نظر
تصاویر بسیار عالی
ممنون