اویوخلو نام کوهی است به صورت نیمه صخره‌ای و تپه مانند که در شمال شرقی روستای قوشا بولاق، بخش کاغذکنان و با توجه به مختصات جغرافیایی در قافلانکوه شرقی شهرستان میانه از استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است.
اویوخلو کلمه ترکی بوده و لو پسوند موجودیت و اویوخ به معنای روزنه یا حفره‌ای که کنده کاری شده است سرچشمه گرفته و می‌توان بر اساس آثار قانون میراث فرهنگی کشور به دو دسته آثار ملموس (سند تاریخی) و آثار ناملموس (مراسم آیین) تقسیم بندی کرد که خوشبختانه اویوخلو در هر دو زمینه جزء آثار غنی می‌باشد.
آثار ملموس (سند تاریخی)
از لحاظ آثار ملموس در بالای کوه شواهد تاریخی که بعد از حفاری غیر مجاز نمایان شده وجود بنای سازه‌ای یا ساختمانی تمدن این منطقه را گواه است که احتمالا به صورت قلعه مانند حصار خشتی داشته که به مرور زمان از بین رفته است اما وجود قبرهایی که با خشت پخته شده عایق بندی و سفال‌های به رنگ سرخ و سیاه و نمادهای آیینی روی سنگ نگاره‌ها نشان از قدمت تاریخی هزاره قبل از میلاد مسیح را دارا است.
آثار ناملموس (مراسم آیینی)
اویوخلو غنی‌ترین و مستندترین فرهنگ مردم شناسی بومی و آذربایجان است. که هر کدام از بخش‌های آیین خود جای مطالعه و شکاف پذیری دارد. کل مراسم را نمی‌توان در یک توضیح مختصر جای داد ولی تلاش بر آن شد توضیحات کافی برای شناخت این آثار ملی بر اساس شایستگی آن مطالب فشرده سازی و برای عموم قابل شناساندن باشد.
اویوخلو در وجه اول برای تشکر از نزول رحمت‌های الهی از جمله باران و… برای شروع برداشت محصولات علوفه و کشاورزی است که مردم همیشه سازگاری خود با طبیعت و معبود آن را شکر گذار بودند و ایمان و باورهای آنها رابطه بین علت و معلول بوده که خود جای بحث دارد.
وجه دوم قانون و تمدن پذیری آن است که جهت برخورداری از حقوق مدنی باید قانونی پذیرا باشد که مردم آن را رعایت و در اصل پاداش و مجازات آنرا درک کنند مثلا اگر کسی به نام قوروقچو ناظر بر چرای گوسفندان برای عدم چرای محصولی که هنوز برداشت نشده باشد نشان از برابری حقوق ای است که همه باید از آن برخوردار باشند.
اهالی قوشابولاق در آخرین پنجشنبه خرداد با توجه به هم اندیشی ریش سفیدان در روستا و اعلام آن توسط جارچی چند روز مانده به مراسم مقدمات لازم را برپا نموده و مردم نیز با لباس‌های تازه و قربانی کردن و… در مراسم حضور پیدا می‌کنند.
کارهای بسیار جالبی که در روز اویوخلو صورت می‌گیرد:
۱- تعطیل نمودن کسب و کار در روز اویوخلو
۲- پوشیدن لباس نو
۳- قربانی کردن گوسفند جهت پخت آبگوشت (شوربا)
۴- احسان قربانی در پای سنگ تیکیلی داش
۵- خواندن نماز و اجرای مراسم نوحه خوانی
۶- تعیین قوروقچو برای حفاظت از محصولات (قانون پذیری)
۷- انتخاب چوپان برای چرای گوسفندان
۸- پخت فطیر سنتی و پخش نذری
۹- جمع آوری کمک به مستمندان روستا
۱۰- صعود به قله اویوخلو جهت زیارت و تشکر از نعمت الهی
۱۱- شروع چیدن علفها به صورت نمادین توسط ریش سفید روستا
بخش قابل توجه و بسیار بی نظیر وجود اوجاق یا همان جایی که آتش درست می‌کنند و آبگوشت را برای پختن آماده می‌نمایند.
اوجاق در مرحله نخست جهت پخت آبگوشت استفاده می‌شود. اما در این مراسم اوجاق نماد خانواده که بزرگی و مکان مشخص طایفه بوده و افراد دور این اوجاق جمع می‌شوند. یعنی هر طایفه و شخص همه ساله در یک مکان مشخص حضور دارند و جایگاهشان عوض نمی‌شود و دور آتش همان اوجاق جمع هستند.
مثلا اگر فردی از شخص خانواده یا طایفه فوت کند دیگر تا سالگرد مرحوم در مراسم اویوخلو حضور پیدا نمی‌کنند و اوجاق آنها خاموش و بی‌کس است. پس اوجاق در اصطلاح ترکی نماد خانواده، ایشیق یا روشنایی و موجودیت است مثلا ضربالمثل داریم برای نفرین کسی به ترکی چنین گفتند: دای سنون اوجاقون گشسین یعنی برای همیشه محو و نابود شوی یا مثال دیگر چنین گفتند در اوجاق فلان طایفه نیکی، بزرگی و آزادی خواهی وجود دارد یعنی موجودیت یک اصل است. در نتیجه اوجاق در ترکی باستان یک رکن مقدس خانواده بحساب می‌آید.
کاش ورق‌ها و قلم‌ها وقت کافی داشتند از جزء به جزء مراسم اویوخلو جلدها جلدها کتاب‌های به زبان اصلی ترکی و شناساندن برای عموم به زبان فارسی از خصوصیات و فولکلور شناسی مردم بومی و آذربایجان اطلاعات غنی و کافی برای عموم در اختیار گذاشته می‌شد.
نوشته شده توسط: خونجا خالقی فر
ثبت ملی مراسم اویوخلو در قوشابولاغ توسط سازمان میراث فرهنگی
ابلاغیه‌ی به شماره ۱۷۸۸ ثبت ملی مراسم اویوخلو در قوشابولاغ توسط سازمان میراث فرهنگی کشور
اویوخلو مراسم کهن و آیینی مذهبی روستای قوشه بلاغ
برای مشاهده تصاویر با سایز بزرگتر بر روی تصویر کلیک کنید
