قزل اوزن یکی از طولانی‌ترین رودخانه های ایران است که از کوه‌های کردستان و استان آذربایجان شرقی سرچشمه گرفته و پس از پیوستن کیوی چای،زنجان‌رود و شاهرود به آن به دریای خزر می‌ریزد. قزل‌اوزن در جنوب استان گیلان در درون آب دریاچه سد سفیدرود به رودخانه بزرگ شاهرود پیوسته و تشکیل رودخانه‌ای به نام سفیدرود می‌دهد.
قِزِل اوزَن نامی است ترکی و از دو جزء قزل و اوزن تشکیل شده است.
قزل (ترکی آذربایجانی: qizil) به معنای طلا و طلایی و در (ترکی استانبولی: kizil) و (قزاقی: қызыл) و (ازبکی: qizil) و (قرقیزی: кызыл) معنای سرخ می‌دهد.
به طور کلی در زبان ترکی چهار کلمه آق، قرا، گوی و قزل صفت مطلق رنگهای سفید و سیاه و آبی و سرخ می‌باشند ولی معنی اصطلاحی آنها متفاوت است. در زبان ترکی صفت بر موصوف مقدم است و هرگاه هر یک از صفت‌های آغ، قرا، گوی و قزل با اسماء عام و عادی بکار روند رنگ آن اسم را بیان می‌کند.
مانند: آق دستمال، قرا زلف، گوی منجوق، قزل باش؛ ولی هرگاه هر یک از صفت‌های مذکور مفهوم اسم عام را تغییر داده و از آن اسم خاص و اعلام درک شود آنگاه صفت مزبور به معانی بزرگ، عظیم، ارزشمند، شکوهمند، نیرومند، شریف، مقدس و پر شمار بوده و اسم مزبور را متمایز می‌نماید.
مانند: قرا خان، قراعثمان، قرااولوس، قراقروم و قرا قویونلو، آغ بوقا، آغ سرا، آغ اردو و آغ قویونلو، قزل اوزن، قزل آلان، قزل ارسلان، قزل احمد، قزل اردو، قزل قوم، گوی مسجد، گوی تنکری، گوی خان، گوی اردو، گوی سرای و گوی مدرسه.
اوزن (ترکی آذربایجانی: üzən) و (ترکی استانبولی: yüzen) معنای شناور می‌دهد و (قزاقی: өзен) به معنای رودخانه است. برابر تحقیقات مستشرقلهستانی، (Tadeusz Jan Kowalski) تادئوش یان کوالسکی، کلمه اوز (uz) در ترکی قدیم بمعنی آب فراوان یا رود بکار می‌رفته است.
بنابر توضیحات فوق کلمه قزل اوزن به معنی رودخانه بزرگ و شکوهمند می‌باشد.
خانم ژان دیولافوا در صفحه ۷۲ از کتاب خود به نام (فرانسوی: La Perse, la Chaldée et la Susiane 1881-1882, Paris, 1887) نام دره‌ای که این رودخانه از رشته کوه قافلانکوه عبور می‌کند را Kisilousou، مرکب از کلمات (ترکی آذربایجانی: qizil) و (ترکی آذربایجانی: su) به معنای آب ذکر کرده است.
بخشی از این رود که از منجیل تا دریای خزر قراردارد سفیدرود نامیده می‌شود. فرهنگستان ایران نام سفیدرود را برای تمام این رود مقرر کرد ولی هنوز از سرچشمه تا منجیل به قزل اوزن نامیده می‌شود. سفیدرود توسط مورخ رومی Ammianus Marcellinus به نام آماردوس ذکر شده است که با نام قوم آمارد ارتباط دارد و در منابع اسلامی آن را نهرالابیض خوانده‌اند.
عکس آچاچی در کنار رود قزل اوزن در یک قاب زیبا
مسیرها:
این رودخانه از ارتفاعات چهل‌چشمه استان کردستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه گروس (بیجار) و جذب رودخانه‌های متعدد وارد جلگه خمسه شده و رودخانه‌های زنجان‌رود و ابهرچای را ضمیمه خود ساخته و به مسیر خود ادامه داده و در حدود پلدختر وارد تنگه کوهستانی قافلانکوه شده و از کنار این کوهستان گذشته و نرسیده به شهر میانه رودخانه‌های قرانقو، آیدوغموش و هشترود را که بالاخره به میانه‌رود می‌پیوندند و از غرب به شرق جریان دارند ضمیمه خود ساخته و در این محل در عرض جغرافیائی ۳۷ درجه و ۲۶ دقیقه عرض شمالی و ۴۷ درجه و ۵۱۱ دقیقه طول شرقی به مسیر خود ادامه داده و تقریباً در برابر «میانه» بسوی مشرق قوسی زده و از کنار ارتفاعات ماسوله جاریست.
شهرهای مسیر قزل اوزن:
- بیجار
- حلب
- دندی
- ماه‌نشان
- ساری آغل
- میانه
- کاغذکنان
- کزج
- هشجین
- چورزق
- آب‌بر
منبع نوشته: ویکی پدیا
قزل اوزن از بلندای قافلانکوه
یک پاسخ
به به میانه همچین دورنمای زیبایی داشته….به به عالیه عالی